معرفت امام: برهان فضیلت

مسایل امام­شناسی چنان نیست که تنها یک مسئله­ی اعتقادی جدا افتاده از سایر معارف و ساحت ایمانی انسان باشد؛ بلکه امری است که در شبکه­ی معرفت دینی، با تمام اجزای آن می­پیوندد و هویت ایمانی را فرامی­برد تمامیت عرصه­ی شناختی انسان را تحت اندیشه­ی والای ولایت الهی ارتقا می­بخشد.

معرفت به مسایل امام­شناسی با تکوین سعه­ی وجودی انسان و سعادت ابدی وی پیوند دارد که باید با ابتنا بر وحی و برهان سلیم، در روح انسان ریشه دواند و جان انسان جوانه زند. این معرفت ارجمند باید انسان را به سرمنزل اطاعت رساند و در نهایت به مقام و مرتبت فرازمند تسلیم و اسلام محض ره برد. جنس معرفت به مسایل امام­شناسی، از جنس دانستنی­های عقل جزوی­اندیش نیست که تنها در انبان شناخت ذهنی آدمی تلنبار گردد؛ بلکه از جنس دانش و بینشی است که به نور می­پیوندد و صاحب آن را به روشن­بینی و بصیرت معنوی می­رساند که تمام شئونات حیاتش را درمی­نوردد و ساحت اندیشگی و رفتاری را در پرتو خود فروغ می­بخشد. درک فضایل رسول اعظم صلی الله علیه و اله و اهل بیت علیهم السلام و وقوف بر مرتبت الهی آنان، موجب جلای دیده و صفای جان و سبب سیر در مسالک معنوی و صعود بر مدارج کمالات است. این معرفت رهایی­بخش، دل مؤمن را از تیرگی گناهان و کژاندیشی­ها می­شوید و به سرچشمه­ی پاکی و سلامت روح رهنمون می­شود. علی امیرالمومنین علیه اسلام فرمود: «المعرفة برهان الفضل»¹

خداوند ما را به مودّت اهل بیت علیهم السلام دستور داده است. مودت دوست صدیق و جان­نثاری پایدار را می­گویند.² معرفت به فضایل و مناقب آنان و مودت بدان بزرگواران در طول حب الهی است و اهل معرفت بدان وسیله در منازل سلوک دینی گام می­نهند و مراتب صعود را به سوی پروردگار طی می­کنند. این روشن ضمیران هرچند در میان مردمان می­زیند، اما پیش از آن و بیش از آن خود را در محضر حضرت احدیت جلّت عظمته می­بینند و در پرتو نور ولایت، آن اولیای معصوم الهی و ائمه­ی هدی علیهم السلام را شاهد کردار و گفتار و پنهان و آشکار خود می­دانند³ و بدان سبب همواره در شکوه حضور الهی، در میانه­ی خوف ورجاء می­زیند. از امام صادق علیه السلام نقل شده است که فرمود:

العارف شخصه مع الخلق و قلبه مع الله⁴

اهل معرفت به ظاهر با مردم­اند؛ ولی قلبشان متوجه خدای متعال است.

1غررالحکم ص829

2ینابیع المودة، ص14.

3خدواند عزوجل می­فرماید:

*وَ قُلِ اعْمَلُوا فَسَیَرَى اللَّهُ عَمَلَکُمْ وَ رَسُولُهُ وَ الْمُؤْمِنُونَ وَ سَتُرَدُّونَ إِلى‏ عالِمِ الْغَیْبِ وَ الشَّهادَةِ فَیُنَبِّئُکُمْ بِما کُنْتُمْ تَعْمَلُونَ* (التوبة : 105)

و بگو کارشان را بکنند، پس خدا و رسول او مؤمنان کار شما را خواهند دید و به زودی به سوی دانای پنهان و آشکار باز گردانده می­شوید، آنگاه شما را به آنچه کرده­اید، خبر می­دهند.

4بحار الانوار، ج2، ص394.