اختصاص عنوان «اهل بیت» به خاندان وحی
دلایل اختصاص عنوان اهل بیت به پنج نفر
به صراحت احادیث بیانگر رویداد کساء، نزول آیه مبارکه تطهیر بعد از اجتماع رسول اکرم و علی امیرالمؤمنین و فاطمه و حسنین صلوات الله علیهم اجمعین در خانه ام سلمه میباشد و عنوان «اهل البیت» به آن خاندان وحی تفسیر شده است.
نزول آیه کریمه تطهیر بیانگر طهارت و عصمت «اهل بیت» در مرتبه ای والاتر از عصمت سایر اولیای الهی است و نزول آن در استمرار دین پیامبر اسلام نقش تعیین کننده دارد. حکمت، صدق و امانتداری آن حضرت که به گواهی پروردگار «و ما ینطق عن الهوی ان هو الا وحی یوحی»1 گفتارش جز وحی و امر الهی نمیباشد، ایجاب میکند که مصادیق اهل بیت را به درستی و کامل نشان دهد. این است که میبینیم به همین سبب است که میبینیم اولین مبلغ فضیلت رویداد کساء و نزول آیه تطهیر در تبیین عصمت اهل بیت صلوات الله علیهم خود رسول اکرم صلی الله علیه و آله میباشد که با تجمیع مخاطبین آیه شریفه در زیر کسا و بعد از خواندن آیه با دعایش:
اللهم هؤلاء اهل بیتی فأذهب عنهم الرّجس و طهّرهم تطهیراً2
به طور شفاف آشکار ساخت کسی جز آن پنج تن در عصر نزول آیه حظی از آن اجتماع مقدس ندارد. این امر ناشی از یک محبت غریزی به خانواده نیست؛ بلکه محبت و علاقهاش به علی و فاطمه و اولاد پاک آنها در حیطه رسالت آن بزرگوار بوده؛ چنان که امام زین العابدین علیه السلام در این زمینه میفرماید:
و حارب فی رضاک اسرته، و قطع فی احیاء دینک رحمه، و اقصی الادنین علی حجودهم، و قرب الاقصین علی استجابتهم لک، و والی فیک الابعدین و عادی فیک الاقربین3.
و در زنده نگه داشتن دین تو از خویشانش برید و بیگانگان را به پذیرفتن دین تو به خود نزدیک نمود و در راه تو با دورترینها دوستی کرد و برای تو با نزدیکترین خویشانش دشمنی کرد.
بنابر این، «اهل بیت» که در این آیه خدای تعالی به طهارت بسیار والای آنها گواهی داده جز آل و عترت هادیهی رسول اکرم صلی الله علیه و آله نمیباشد.
مخالفان اختصاص اهل بیت به خاندان نبوت
با وجود تواتر این حدیث نزد علمای فریقین، تفسیر آیه تطهیر و فضیلت اصحاب کساء به گونههای مختلفی مورد تهاجم فرهنگی قرار گرفته است. این تهاجم از زمان دور دوم غصب خلافت یعنی از زمان عصر تکیه زدن بنی امیه بر اریکه قدرت آشکارا با سه نفر از جیره خواران بنی امیه شروع شد. عکرمه مولی ابن عباس، مقاتل بن سلیمان و عروة بن زبیر مدعی شدند که آیه تطهیر در شأن بانوان پیامبر نازل شده است. اما ناگفته نماند که علمای رجال اهل سنت با دلیل اثبات کرده اند که آرای این سه تن معتبر نیست و ضعیف و کج اندیشند.
عکرمه دروغ پرداز، حدیث ساز، فاسدالعقیده، از سران خوارج، از دشمنان سرسخت امیرالمؤمنین علیه السلام و اهل موسیقی و قمار بود و بر آن بود که خداوند آیات متشابه را برای گمراه کردن مردم نازل کرده است.4
مقاتل بن سلیمان از دشمنان سرسخت امیرالمؤمنین علی علیه السلام و منکر فضایل آن بزرگوار، از رجال مرجئه، از غالیان در تشبیه، مجسمی مذهب، بی همانند در بدعت گذاری و دروغگویی و در حدیث سازی به نام رسول خدا صلی الله علیه و اله مشهور بود و علم تفسیر را از یهود و نصارا گرفته بود.5
عروة بن زبیر از دشمنان امیرالمؤمنین علی علیه السلام بوده و یکی از همان گروه تابعین بود که به دستور معاویه اخبار برای قبیحه بر علیه آن بزرگوار و سایر بنی هاشم جعل مینمود.6
با این حال، عدهای از مفسران اهل سنت از آنها متأثر شدهاند. ولی چنان که ابن حجر هیتمی آورده است؛ دلیل مفسران بر این که آیه در شأن رسول خدا صلی الله علیه و اله و علی و فاطمه و حسنین صلوات الله علیهم نازل شده است، این است که ضمایر مخاطب در آیه مذکر است و حدیث متفقٌ علیه سنی و شیعه از ام سلمه و عایشه و زینب و عدهای از صحابه ادعای آن سه نفر را تکذیب میکند7؛ و نیز دقت در متن آیه تطهیر و آیات مربوط به بانوان رسول خدا صلی الله علیه و اله دلیل دیگر کذب گفتار آن سه نفر است.
1النجم: 3 ـ 4.
2بحارالانوار، ج 3، ص 207 تا 231 فضائل الخمسة من الصحاح الستة، ج 1، ص 224 تا 242.
3الصحیفة السجادیة الحامعه دعاء 9
4تهذیب التهذیب، ابن حجر عسقلانی، ج7، ص269؛ المعارف، ابن قتیبه، ص194 و201؛ میزان الاعتدال، ج3، ص95 و 96؛ الملل و النحل، ج1، ص137؛ معجم البلدان یاقوتی، ترجمهی عکرمه.
5تهذیب التهذیب، ج10، ص285-128؛ میزان الاعتدال، ج4، ص173 و 175؛ الفضل لابن حزم
6الشیخ المضیرة ابوهریرة، ص235، اضواء علی السنة المحمدیة، ص216؛ شرح نهج البلاغة، ابن ابی الحدید، ج4، ص63.
7در جای خود به آن احادیث اشاره خواهد شد.
- ۹۱/۰۹/۰۳