مقایسه­ی ارزش سنت پیامبر نزد شیعه و سنی

می‌گویند: با وفات پیامبر دین تکمیل و قرآن و سنت قانون جاودانی و ضمانت شده گردید. جانشینان پیامبر دیگر واضع وتشریع کننده قوانین الهی نبودند و فقط مجری قوانین لازم بود که به حق، اصحاب حضرت رسول خوب از عهده این کار برآمدند و طبق دستور آیه شریفه «وَ أَمْرُهُمْ شُورَی‏ بَینَهُم(شوری:38)» با مشورت و رأی همگانی جانشین پیامبر را برگزیدند.

 پاسخ:

اعضا و جوارح هر انسان زیر فرمان اوست. خدای تعالی این اعضای فرمانبر را خودسر ننهاده، با این که آن‌ها قوای لازم برای حرکت را دارند. پروردگار به حکمت بالغه­ی خود برای آن‌ها فرمانده و سرپرست آفریده و آن دل آدمی است تا آن گونه که دل می‌خواهد عمل نمایند. هر یک از اعضا به دستور او به وظیفه­ی خود عمل می‌کند و جلب منفعت و دفع ضرر می­نماید. خدای حکیم پیامبری می‌فرستد که آقا و سرور تمام انبیاء و افضل و خاتم آن‌ها است و دینش کامل­ترین آئین­های پیامبران گذشته و پایدار تا روز قیامت است و کتابش ختم کننده­ی همه­ی کتاب­های آسمانی است. طبیعی است که این نظام این در بیانی ثقیل عرضه شود: «إِنَّا سَنُلْقی‏ عَلَیْکَ قَوْلاً ثَقیلاً (المزمل : 5) (ما بر تو سخنی ثقیل القاء می‌کنیم). فهم و اجرای سخنی که برای رسول خدا (صلی الله علیه و آله) نیز ثقیل است، نیاز به فرد خاص دارد و از عهده­ی فرد عادی برنمی‌آید. با این همه، آیا ممکن است خدای حکیم توانا بعد از رسولش، دین جاودانی خود را بدون سرپرست رها سازد و بندگان را در سرگردانی و تردید و اختلاف به رأی خود واگذارد؟ آیا جا نداشت که هم چون اعضای بدن، برای دین و جامعه­ی انسانی نیز پیشوائی قرار دهد که در حیرت و تردید به او ارجاع دهند؟!!

نکته­ی دیگر در این پرسش، این است که جانشینان حضرت دیگر جعل شریعت نمی­کردند و باید تابع سنت آن حضرت می­ماندند.ابتداء کامل بودن دین و قانون جاودانی بودن قرآن و سنت را در مکتب اهل بیت صلوات الله علیهم را به اختصار توضیح می‌دهم.

قرآن می‌فرماید: «مَا عِندِی مَا تَسْتَعْجِلُونَ بِهِ إِنِ الْحُکْمُ إِلَّا لِلَّهِ یَقُصُّ الْحَقَّ وَ هُوَ خَیرُْ الْفَاصِلِینَ (الانعام : 57)» (آنچه را به شتاب خواستار آنید در اختیار من نیست. فرمان جز به دست خدا نیست، که حق را بیان مى‏کند، و او بهترین داوران است) و می‌فرماید: «ثُمَّ رُدُّواْ إِلىَ اللَّهِ مَوْلَئهُمُ الْحَقّ‏ِ أَلَا لَهُ الحُْکْمُ وَ هُوَ أَسرَْعُ الحَْاسِبِینَ (انعام :62)» (سپس به سوى خدا، مولای راستینشان، بازگردانده شوند. بدانید که فرمان از آن او است و او از همه حساب­گران شتابنده‏تر است) و می‌فرماید: «إِنِ الْحُکْمُ إِلَّا لِلَّهِ أَمَرَ أَلَّا تَعْبُدُواْ إِلَّا إِیَّاهُ ذَالِکَ الدِّینُ الْقَیِّمُ وَ لَکِنَّ أَکْثرََ النَّاسِ لَا یَعْلَمُونَ (یوسف : 40)» (فرمان جز از آن خدا نیست، فرمان داده است که جز او را نپرستید. این است دین راست و استوار و لیکن بیشتر مردم نمى‏دانند) بنابر این، تنها حقّ تعالی می‌تواند تشریع حکم نماید. هم چنین قرآن کریم می‌فرماید: «وَ مَا ءَاتَاکُمُ الرَّسُولُ فَخُذُوهُ وَ مَا نهََئکُمْ عَنْهُ فَانتَهُواْ وَ اتَّقُواْ اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ شَدِیدُ الْعِقَابِ(حشر:7)» (آنچه را پیامبر به شما داد بگیرید و از آنچه شما را بازداشت باز ایستید و از خدا پروا کنید، که خدا سخت کیفر است.) به نص این آیه به رسو ل اکرم (صلی الله علیه و آله) از باب تعظیم و تجلیل، اجازه­ی جعل بعضی احکام تفضل شده است. مثلا قرآن خمر را حرام نموده و آن حضرت تمام مست کننده­ها را حرام نموده و فرموده «کلّ مسکر حرام». پیامبر، بی­اذن حقّ تعالی، نمی‌تواند حکمی جعل نماید و نمی‌تواند حلال خدا را حرام نماید و حرام خدا را حلال کند؛ و هیچ کس حق ندارد آنچه خدا یا رسولش حلال نموده حرام نماید، یا آنچه خدا یا رسولش حرام نموده حلال کند. بنابر حدیث شریف «ثقلین» که نزد شیعه و سنی قطعیت دارد، حلال و حرام به ارشاد ائمه­ی اهل بیت معصومین (صلوات الله علیهم) شناخته می‌شود و تمسک به کتاب و سنت از ارکان مکتب عملی آن‌ها است و هرگز حرمت­شکنی حلال و حرام خدا و زسول او را مجاز ندانسته­اند. تدوین و حفظ احادیث و سنت نبوی از اساس اصول شیعه آل محمد (صلوات الله علیهم) به تعلیم آن خاندان وحی محسوب می‌باشد¹.

اما در مکتب خلفا، کامل بودن دین و قانون جاودانی بودن قرآن و سنت رسول خدا (صلی الله علیه و آله) در قول و عمل پذیرفته نشده است. در این مورد به یک مورد بدعت­های خلفا اکتفا می­کنم. البته بیان مفصل بدعت­های خلفا به چند مجلد می­رسد.

1. ابوبکر پس از آن که تکیه بر مسند خلافت نشست؛ دستور داد همه­ی احادیث رسول الله صلی الله علیه وآله را را جمع­آوری کردند و سوزاند و از نقل و بیان احادیث آن حضرت منع کرد². از بحث جامع در این حادثه­ی تأسف بار برای رعایت اختصار به اشاره اکتفا کردم. اما عجیب است که خلیفه­ی اهل سنت کسی باشد که سنت رسول خدا (صلی الله علیه و آله) را آتش می‌زند.

2. عمر بن خطاب به وصیت ابوبکر که در حال غش و بی­هوشی او را بر مسند خلافت نشاند³، منع از نقل احادیث نبوی را به شدت ادامه داد ⁴. به تمام نمایندگانش در بلاد اسلامی بخشنامه­ی «تجرید القرآن عن السنة» صادر نمود و از تفسیر قرآن به شدت جلوگیری کرد. حتی به جرم سؤال از معنای آیه­ای از قرآن تازیانه زد⁵. طبری در تاریخش گوید: عمر داشت می‌گفت: قرآن را تنها بگذارید و هرگز تفسیرش نکنید و روایت از رسول خدا (صلی الله علیه «وآله» وسلم) را بسیار کم کنید من شریک و همراه شمایم⁶. البته منع از روایت سنت رسول خدا (صلی الله علیه و آله) توسط خلفا نکته‌ای قطعی نزد خود اهل سنت است و کسی نتوانسته آن را انکار نماید.

3. عثمان و معاویه و سایر خلفای بنی­امیه همان سیاست را ادامه دادند⁷. تا این که در سال 100 هجری عمر بن عبدالعزیز در مسند خلافت نشست و بخش­نامه نمود که دین در حال کهنه شدن است؛ علما و ائمه­ی جمعه و جماعات احادیث نبوی را تدوین نمایند.⁸

4. با وجود چنین منعی معاویه برخی از اصحاب، چون ابوهریره و سمرة بن جندب و از تابعان مقاتل بن سلیمان و عروة بن زبیر را با قرارداد جعاله مأمور جعل حدیث از زبان رسول خدا (صلی الله علیه وآله) کرد تا در فضائل خلفا، به خصوص در مورد بنی­امیه، و در مزمت و تقبیح بنی­هاشم به خصوص در مورد علی و اولاد علی (صلوات الله علیهم) بسازند⁹.

5. اگر کتاب­های اهل سنت با دقت علمی و فکری و عقلانی بررسی شود، به وضوح روشن است احادیث فضائل خلفا و بنی­امیه در عصر سلطنت معاویه و به دستور وی جعل و ساخته شروع و خلفای بعدی این احادیث مجعوله تدوام پیدا کرده است. اما بنیان­گذار هر روش، چه صحیح باشد و چه باطل، شروع کننده­ی آن است و بنیان­گذار این بدعت ویرانگر دین جز ابوبکر نمیباشد!!

اساس آئین محمدی (صلوات الله علیه و آله) قرآن کریم است که خدای تعالی آخرین کتاب آسمانی قرار داده و به پیامبر خاتم الانبیاء و افضل همه­ی آن را نازل کرده است. شریعت او تا روز قیامت پایدار و مستمر است. آیا ممکن است خدا، یا نبی او یا پیروان واقعی سنت او رضایت به خلافت کسی بدهد که آنچه از احادیث پیامبر نوشته شده بود، آتش بزند و بسوزاند و مانع از نقل احادیث نبوی شود؟! ممانعت از نقل و کتابت احادیث نبوی با بهانه­های واهی جز خیانت به اسلام معنی و مفهوم ندارد.

از جمله اهداف خلفا از منع کتابت و نقل احادیث نبوی دو چیز بود:

1. فضائل ومناقبی که رسول الله (صلی الله علیه وآله) درباره­ی عترت طاهره­اش در موارد حساس و در زمینه‌های متعدد به حکم پروردگار بیان فرموده بود، با‌گذشت زمان و مرگ صحابه که از آن حضرت شنیده و دیده بودند به بوته­ی فراموشی سپرده شود. لکن چراغی که ایزد برفروزد، هر آن کس پف کند، ریشه­اش بسوزد. مخالفان عترت طیّبه (صلوات الله علیهم) از این سیاست نکبت بار جز وزر و وبال و عذاب آخرت و خلود در آتش جهنم در مقابل چند روز خوش­گذرانی دنیا نتیجه نگرفتند. قرآن می‌فرماید: «تِلْکَ الدَّارُ الاَْخِرَةُ نجَْعَلُهَا لِلَّذِینَ لَا یُرِیدُونَ عُلُوًّا فىِ الْأَرْضِ وَ لَا فَسَادًا وَ الْعَاقِبَةُ لِلْمُتَّقِینَ (قصص : 83)» (این سرای آخرت را برای کسانی نهاده‏ایم که در زمین سرکشی و فسادی نخواهند و سرانجام از آنِ پرهیزگاران است‏).

2. فرصتی برای جعل فضائل کذبی برای خود و تقبیح و مزمت بنی­هاشم به خصوص درباره­ی علی امیرالمؤمنین و آلش (صلوات الله علیهم اجمعین) پیدا شود. این سیاست به خصوص در عصر معاویه از زبان رسول خدا (صلی الله علیه و آله) توسط مزدوران دربار خلافت ترویج می‌شد و اسائه­ی ادب و سبّ آن حضرت را از واجبات در افکار عمومی به حساب آورده بودند. این موضوع به تفصیل در جلد8، 9 و 10 «الغدیر» از علامه­ی امینی و «تدوین السنة الشریفه» از محقق توانا سید محمد رضا حسینی جلالی بررسی شده است. نکته­ی مایه­ی تأسف این است که اهل سنت از معاویه با نیکی وخوبی یاد می‌کنند و نمی‌خواهند بین خوب و بد به روش عاقلانه و عالمانه فرق گذارند و حسابشان را از هم جدا نمایند؛ در حالی که سبّ علی امیر المؤمنین (صلوات الله علیه) را جزو عبادات به حساب آورد و بندگان مخلص خدا را به قتل رسانده است و شرورترین موجود در طول تاریخ می‌باشد؛ خدا و رسولش نبز به او لعنت کرده‌اند. آنان لعن معاویه را با عنوان حرمت سبّ صحابه حرام می‌دانند؛ اما سبّ علی امیرالمؤمنین (صلوات الله علیه) را برای توجیه کردار و گفتار معاویه نتیجه­ی اجتهادش دانسته­اند!! در حالی که رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود:«یا علی من سبّک فقد سبّنی ومن سبّنی فقد سبّ الله » (ای علی هر که تو را دشنام دهد، مرا دشنام داده و هر که مرا دشنام دهد، خدا را دشنام داده است).¹⁰

توطئه­ی جداسازی قرآن از سنت و تنها گذاشتن قرآن و جلوگیری از تفسیر و بیان مفاهیم و معانی آن و مخالفت با سنت رسول الله حادثه اسف­باری است که قبل از وفات نبی اکرم (صلوات الله علیه و آله) برنامه‌ریزی شده بود. هدف این بود که نگذارند حق به صاحب حق برسد و درِ خانه­ی اهل بیت رسول الله (صلوات الله علیه و آله) بسته شود. بعد از برگشت از حجةالوداع و انتصاب علی امیر المؤمنین (صلوات الله علیه) توسط رسول خدا (صلی الله علیه و اله) به امامت وخلافت، دشمنان آن حضرت اجتماع کردند و معاهده­ای نوشتند که با درمورد خلافت ولایت علی (علیه ‌السلام) با پیغمر (صلی الله علیه و آله) مخالفت نمایند. سالم مولی ابی­حذیفه گفت: من اول متعهد به آن معاهده هستم. اول چیزی که در صحیفه­ی معاهده نوشته شده بود، نقض بیعت با علی (علیه ‌السلام) بود که در روز غدیر بیعت کرده بودند وتهنیت گفته بودند¹¹ تا امر به ابوبکر و عمر و ابی عبیده و سالم مولی ابی­حذیفه واگذار شود. چهل نفر از اصحاب عقبه به این امر گواهی داده‌اند¹². این نکته از گفتار خود حضرات علمای اهل سنت در کتاب­های خودشان به وضوح پیدا است¹³.

1مراجعه شود بکتاب الشیعة وفنون الاسلام: 27و28؛ وبه تدوین السنة الشریفة : 113تا 194؛ اضواءعلی السنةالمحمدیة: 172

2تذکرة الحفاط ذهبی 1: 3 و5 السنة قبل التدوین محمد عجاج مصری :103 اضواء النبوة: 49

3تاریخ الخمیس2: 240و241 شرح نهج البلاغة ابن ابی الحدید1: 145؛ تاریخ الطبری 3: 429؛ تاریخ الکامل ابن اثیر2: 292 طبقات الکبری ابن سعد3: 274 صواعق المحرقة53 وغیر اینها از کتابهای معتبر خودشان

4سنن دارمی1: 85؛ سنن ابن ماجة1: 16؛ تذکرة الحفاظ 1: 3؛ تقیید العلم خطیب بغدادی49؛ طبقات ابن سعد 1: 40

5تذکرةالحفاظ:1: 3و7؛ مجمع الزوائد1 :149؛ سنن ابن­ماجة 1: 16؛ مستدرک حاکم1: 102

6شرح نهج البلاغة ابن ابی الحدید 12: 93

7طبقات ابن سعد 2: 100؛ مسند احمد 2: السنة قبل التدوین: 97و 459؛ صحیح مسلم3: 718کتاب الزکاة باب النهی عن المسألة مسند احمد4: 99؛

8الحدیث والمحدثون محمد ابو زهو 126 ؛ تدریب الراوی 1:40

9شرح نهج البلاغة ابن ابی الحدید4: 64 تا 72.

10ینابیع المودّة: 52-؛205 -246 -247؛ خصائص نسائی:24 ؛مستدرک الصحیحین3: 121؛ نور الابصار73 و در حاشیه آن اسعاف الراغبین:142؛ ذخائر العقبی: 66؛ کنز العمال5: 30

11مسند احمد 4: 281؛ سرّ العالمین ابو حامد غزالی: 9؛ فیض القدیر6: 217؛ ذخائر العقبی: 68؛ تفسیر مفاتیح الغیب12: 49؛ الریاض النظرة2: 170؛ تاریخ بغداد8: 290

12ارشاد القلوب2: 333؛ روضة الکافی:179ح202

13تاریخ طبری4: 277؛ شرح نهج البلاغة ابن ابی الحدید16: 265؛ العقد الفرید4: 274؛ نهایة اللغة ابن اثیر3: 170 کنز العمّال7: 232؛ طبقات ابن سعد2: 54؛ السیرة ابن کثیر4: 480 و در غیر این‌ها.